De psyche beïnvloedt buikpijn en onze gezondheid meer dan je denkt
De echte verbinding tussen de psyche en buikpijn
Iedereen kent het wel. Belangrijke examens, een sollicitatiegesprek of een ongemakkelijk gesprek – en plotseling laat je buik van zich horen. Druk, krampen, soms zelfs diarree. Onze spijsverteringskanaal lijkt direct verbonden te zijn met emoties. En zoals blijkt, is dat ook echt zo. In de afgelopen jaren is er steeds meer interesse in de verbinding tussen geestelijke gezondheid en fysieke klachten – en juist buikpijn veroorzaakt door de psyche wordt een belangrijk onderwerp, niet alleen onder artsen, maar ook onder mensen die op zoek zijn naar een gezondere levensstijl.
Darmen en hersenen – een duo dat vaker communiceert dan we denken
Wetenschappers spreken tegenwoordig steeds vaker over de zogenaamde "darm-hersen-as". Het is een tweerichtingsverkeer dat het centrale zenuwstelsel (dus de hersenen en het ruggenmerg) verbindt met het enterische zenuwstelsel, dat het spijsverteringskanaal bestuurt. Je zou kunnen zeggen dat de darmen hun eigen brein hebben. En dat laat van zich horen als er iets mis is – bijvoorbeeld als we gestrest zijn, langdurige angst ervaren of met onderdrukte emoties worstelen.
De psyche heeft een enorme invloed op het hele lichaam, maar het spijsverteringssysteem is een van haar meest gevoelige instrumenten. Buikpijn, opgeblazen gevoel, misselijkheid of diarree kunnen het gevolg zijn van psychische spanning, zelfs als het lichaam fysiek "in orde" is. En juist daarom is het vaak zo moeilijk om deze klachten te diagnosticeren. Artsen sluiten coeliakie, de ziekte van Crohn, infecties uit – en komen uiteindelijk tot de conclusie dat het probleem van psychische oorsprong is.
Hoe te herkennen dat buikpijn door de psyche wordt veroorzaakt
Een van de signalen kan terugkerende buikpijn zonder duidelijke fysieke oorzaak zijn. Als iemand langdurig gestrest is, angst heeft of sterke emotionele spanning ervaart, reageert het lichaam. Vaak juist in de maag- en darmregio. Soms komt daar ook diarree bij – typisch bijvoorbeeld bij nervositeit of voor een belangrijke beslissing. Dit fenomeen, vaak aangeduid als "nerveuze darmen", is een natuurlijke reactie van het lichaam op stressvolle prikkels.
Probeer onze natuurlijke producten
Mensen met het prikkelbare darmsyndroom (PDS) ervaren vaak juist een combinatie van symptomen zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel, diarree of juist constipatie – en dat allemaal zonder identificeerbare biologische oorzaak. Onderzoek toont aan dat bij deze patiënten de psychische component een van de sleutelfactoren is. Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Gut wordt bijvoorbeeld maar liefst 60% van de PDS-patiënten ook gediagnosticeerd met een vorm van angst- of depressieve stoornis.
Een verhaal dat we uit eigen ervaring kennen
Jana, een drieëndertigjarige manager uit Praag, worstelde lange tijd met buikpijn die vooral 's ochtends voor het werk opkwam. "Ik had het gevoel dat mijn maag zou ontploffen. Ik was misselijk en had vaak diarree. De onderzoeken toonden echter niets aan," herinnert ze zich. Pas toen ze met therapie begon, ontdekte ze dat de oorzaak van haar toestand langdurige stress was door een ongeschikte baan en constante prestatiedruk. Zodra ze van werkomgeving veranderde en aan haar geestelijke gezondheid begon te werken, namen de klachten grotendeels af.
Er zijn talloze van dergelijke verhalen. Soms vraagt het lichaam om hulp voordat de geest het erkent. En juist buikpijn als weerspiegeling van de psychische toestand is een van deze signalen.
Waarom stress zich juist in de buik nestelt
Stress triggert een keten van hormonale reacties in het lichaam. De zogenaamde HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier) wordt geactiveerd, wat het niveau van cortisol – het stresshormoon – verhoogt. Dit beïnvloedt niet alleen de hartslag of bloeddruk, maar ook de beweeglijkheid van de darmen, de productie van maagsappen en de gevoeligheid van zenuwuiteinden in het spijsverteringskanaal.
Wat vroeger werd beschouwd als "slechts nervositeit", heeft nu een duidelijke biologische basis. En hoe langer de stress aanhoudt, hoe sterker de gevolgen – niet alleen psychisch, maar ook fysiek. Naast buikpijn kan het gaan om gewichtsveranderingen, verminderde immuniteit, slaapstoornissen of chronische vermoeidheid.
Wat helpt als buikpijn een gevolg is van stress
Medicijnen zijn niet altijd de oplossing. Als buikpijn of diarree door de psyche wordt veroorzaakt, moet de focus vooral liggen op levensstijlveranderingen en mentale hygiëne. Een goede start kan zijn:
- regelmatige lichaamsbeweging (bijv. wandelen, yoga, zwemmen),
- kwalitatieve slaap,
- beperking van cafeïne en alcohol,
- stressmanagementtechnieken (bijv. mindfulness, ademhalingsoefeningen),
- psychotherapie of werken met een psycholoog.
Een zeer positief effect kan ook een dieet met veel vezels en probiotica hebben, dat de natuurlijke darmflora – de "goede" bacteriën die niet alleen de spijsvertering maar ook de stemming beïnvloeden – ondersteunt.
Een interessante bevinding uit recent onderzoek is dat maar liefst 90% van de serotonine, een stof die soms het "gelukshormoon" wordt genoemd, juist in de darmen wordt geproduceerd. Dit bevestigt alleen maar hoe nauw psychische en fysieke gezondheid met elkaar verbonden zijn.
Wanneer het nodig is om een arts te bezoeken
Het is belangrijk om te beseffen dat niet elke buikpijn psychisch van aard is. Als de pijn hevig is, langdurig aanhoudt, of als er andere symptomen zoals bloed in de ontlasting, braken of plotseling gewichtsverlies optreden, is het noodzakelijk om een arts te raadplegen. Evenzo als de problemen blijven bestaan, ondanks veranderingen in levensstijl en werken aan geestelijke gezondheid.
Maar in gevallen waarin fysieke tests geen zichtbare oorzaak aan het licht brengen en de pijn optreedt in stressvolle periodes, is het meer dan waarschijnlijk dat de ziel een manier zoekt om zich te uiten.
Ons lichaam is niet gescheiden van onze geest
In deze tijd, waarin steeds vaker gesproken wordt over geestelijk welzijn als de sleutel tot algehele gezondheid, is het tijd om ook aandacht te besteden aan die signalen die van binnenuit komen. Buikpijn veroorzaakt door stress of psyche is geen zwakte, maar een bewijs dat lichaam en geest één geheel vormen.
Zoals de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche zei: “Elk werkelijk begrip begint met pijn.” En soms komt die pijn juist uit de buik.
