Dieet en ongepaste voedingsmiddelen bij epilepsie
Epilepsie is een van de meest voorkomende neurologische aandoeningen – alleen al in Tsjechië worden meer dan 80.000 mensen ervoor behandeld. Hoewel de juiste medicatie en mogelijk andere professionele methoden een sleutelrol spelen in het beheer ervan, krijgt de levensstijl, vooral voeding, steeds meer aandacht. Het klinkt misschien verrassend, maar sommige voedingsmiddelen kunnen de frequentie van aanvallen beïnvloeden, de gevoeligheid van het zenuwstelsel verergeren of de werking van medicijnen verstoren. Bewuste voedselkeuze zou daarom een integraal onderdeel moeten zijn van de zorg voor de gezondheid van iemand met epilepsie – net zoals rust, voldoende slaap en een regelmatig dagelijks ritme.
Hoe kan voeding het verloop van epilepsie beïnvloeden?
Hoewel epilepsie bij sommige mensen erfelijk kan zijn, kan het bij anderen pas op volwassen leeftijd optreden – de redenen kunnen variëren, van verwondingen en hersenontstekingen tot stofwisselingsstoornissen. De ziekte manifesteert zich door herhaalde aanvallen als gevolg van tijdelijke verstoring van de elektrische activiteit in de hersenen. Steeds meer artsen zijn het erover eens dat naast medicijnen ook een aangepaste voeding kan bijdragen aan de algehele stabilisatie van de gezondheidstoestand.
Terwijl bepaalde diëten, zoals het ketogene of laag-glykemische dieet, vooral als ondersteunende behandeling bij kinderen worden gebruikt, kunnen gewone patiënten met epilepsie profiteren van het eenvoudig vermijden van bepaalde ongepaste voedingsmiddelen. Dit betreft vooral voedingsmiddelen die de stress op het zenuwstelsel kunnen verhogen, schommelingen in de bloedsuikerspiegel kunnen veroorzaken of stoffen bevatten met een potentieel negatief effect op de hersenen.
Een van de epileptische patiënten, mevrouw Jana, beschrijft: „Toen ik begon op te letten op wat ik eet, ontdekte ik dat ik na zoete ontbijten moe en prikkelbaar was, en soms tintelden mijn vingers een beetje – wat bij mij een voorbode van een aanval was. Geleidelijk heb ik suiker verminderd en ben ik meer eiwitten en groenten gaan eten. Nu heb ik minder vaak aanvallen."
Welke voedingsmiddelen worden bij epilepsie afgeraden?
Het is belangrijk te beseffen dat er geen universele lijst van „verboden" voedingsmiddelen bestaat – elk organisme reageert anders. Toch zijn experts en patiënten het eens over enkele groepen voedingsmiddelen die aanzienlijk vaker als risicovol worden beschouwd.
1. Voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan enkelvoudige suikers
Suiker is een snelle energiebron voor het lichaam, maar plotselinge schommelingen in de bloedglucosespiegel kunnen bij sommige epileptici hersenirritatie veroorzaken. Dit geldt vooral voor geraffineerde witte suiker en voedingsmiddelen die hier veel van bevatten – zoals snoep, gezoete dranken, zoet gebak, ontbijtgranen of gearomatiseerde yoghurt.
Enkelvoudige suikers worden bovendien vaak vergezeld door een hoge glycemische index – dat wil zeggen het vermogen om de bloedsuikerspiegel snel te verhogen. Na een plotselinge stijging volgt echter een snelle daling, wat kan leiden tot een stressreactie van het lichaam en bij gevoelige personen tot neurologische symptomen.
2. Hoogbewerkte voedingsmiddelen
Kant-en-klare maaltijden, instantsoepen, vleeswaren, chips, zoute snacks of diepvriesgerechten bevatten vaak mononatriumglutamaat (MSG), conserveermiddelen of stabilisatoren die bij sommige mensen als excitotoxinen kunnen werken – stoffen die de prikkelbaarheid van zenuwcellen verhogen. Vooral bij kinderen en adolescenten met epilepsie kan de zich ontwikkelende hersenen extra gevoelig zijn voor dergelijke prikkels.
Bovendien draagt het hoge zoutgehalte en verzadigde vetten in deze voedingsmiddelen bij aan de algehele belasting van het lichaam, wat indirect kan worden weerspiegeld in stemmingswisselingen, hormonale balans of slaapkwaliteit – allemaal factoren die aanvallen kunnen beïnvloeden.
3. Voedingsmiddelen die cafeïne bevatten
Koffie, energiedrankjes, sterke zwarte thee of chocolade bevatten cafeïne, dat het centrale zenuwstelsel stimuleert. Bij gezonde mensen kan het een opkikker geven, maar bij epileptici kan het het risico op een aanval verhogen – vooral bij een hogere dosis of in combinatie met slaaptekort.
Probeer onze natuurlijke producten
Sommige studies (bijvoorbeeld gepubliceerd in het tijdschrift Epilepsy & Behavior) wijzen erop dat cafeïne het metabolisme van anti-epileptica kan verstoren of hun effectiviteit kan verminderen. Daarom raden artsen vaak aan om cafeïne te beperken of helemaal uit de voeding te verwijderen.
4. Alcohol
Alcohol is een van de meest voorkomende triggers voor aanvallen – niet alleen vanwege de directe invloed op de hersenen, maar ook omdat het de slaap verstoort, de absorptie van medicijnen beïnvloedt en kan leiden tot uitdroging. Vooral het plotseling drinken van grotere hoeveelheden kan een aanval veroorzaken, zelfs bij mensen die hun epilepsie relatief onder controle hebben.
„Een glas hoeft geen probleem te zijn, maar bij gevoelige patiënten kan zelfs een kleine hoeveelheid alcohol het risico op een aanval verhogen," waarschuwt neuroloog MUDr. Tomáš Benda.
5. Voedingsmiddelen met een hoger gehalte aan tyramine of fenylethylamine
Tyramine en fenylethylamine zijn stoffen die van nature voorkomen in sommige voedingsmiddelen, zoals gerijpte kazen, vleeswaren, rode wijn of gefermenteerde producten zoals kimchi of gefermenteerde augurken. Bij sommige vormen van epilepsie kunnen deze stoffen een vergelijkbaar effect hebben als stimulerende middelen – en daarmee het risico op neurologische excitatie verhogen.
In de praktijk betekent dit dat bijvoorbeeld de combinatie van blauwe kaas en een glas rode wijn bij sommige patiënten risicovol kan zijn, ook al hebben de afzonderlijk geconsumeerde componenten mogelijk geen effect.
Hoe veiliger eten met epilepsie?
Ondanks de bovengenoemde risico's is het niet de bedoeling om een strikte „verboden lijst" op te stellen, maar eerder een empathische en bewuste benadering van dagelijkse keuzes te hanteren. Het kan nuttig zijn om een voedingsdagboek bij te houden en op te schrijven wat iemand heeft gegeten voor een eventuele aanval – om zo individueel eigen triggers te observeren.
Voor de meeste patiënten lijkt een gevarieerd, uitgebalanceerd dieet op basis van verse ingrediënten, voldoende vezels, gezonde vetten en eiwitten het veiligst te zijn. Aan de andere kant is het verstandig om extreme voedingsmiddelen te vermijden – te zoet, te vet, te zout of kunstmatig gearomatiseerd voedsel.
In deze context spelen ook timing van maaltijden en hydratatie een belangrijke rol. Langdurig vasten of overeten kan de balans van het lichaam verstoren, net als uitdroging op warme dagen.
Praktische tips die kunnen helpen
Begin de dag met iets voedzamers dan zoete ontbijtjes – zoals eieren, noten of volkorenbrood met groenten. Bewaar koffie liever voor de ochtend en probeer 's middags te beperken, net zoals het vermijden van bewerkte voedingsmiddelen in het algemeen de moeite waard is. Kies liever voor verse voedingsmiddelen en vergeet niet om gedurende de dag regelmatig schoon water te drinken.
Bij sommige mensen met epilepsie kan een ketogeen dieet helpen – maar let op, het is niet voor iedereen geschikt en overleg met een arts is absoluut noodzakelijk. En als aanvallen zich herhaaldelijk voordoen, kan het helpen om een dagboek bij te houden waarin je noteert wat eraan voorafging – voedsel, stress, beweging of bijvoorbeeld vermoeidheid.
Uiteindelijk gaat het erom dat iemand met epilepsie zich niet beperkt voelt door zijn diagnose, maar juist meer controle over zijn gezondheid krijgt. Voeding alleen geneest de ziekte niet, maar kan een belangrijke rol spelen in hoe vaak en met welke intensiteit aanvallen optreden.
Zoals neuroloog en voedingsdeskundige MUDr. Jan Hrdlička zegt: „Bij ziekten waarbij de hersenen een rol spelen, moeten we niet onderschatten wat we in ons lichaam stoppen. Elk voedsel is informatie – en kan ondersteunend of storend zijn."
Bewust en tegelijk lekker eten is tegenwoordig dankzij het groeiende aanbod van kwalitatieve en natuurlijke voedingsmiddelen gemakkelijker dan ooit tevoren – en kan een van de eenvoudigste en natuurlijkste stappen zijn naar verbetering van de levenskwaliteit met epilepsie.
