Wat vernietigt calcium in het lichaam en hoe zorg je goed voor je botten?
Wat veroorzaakt calciumverlies in het lichaam en hoe dit te voorkomen?
Calcium is een van de belangrijkste mineralen in het menselijk lichaam. Het is niet alleen een bouwsteen van onze botten en tanden, maar speelt ook een cruciale rol bij spiercontractie, zenuwsignalering, bloedstolling en een goede hartfunctie. Toch beseffen de meeste mensen pas het belang ervan als problemen zoals botontkalking, broze tanden of frequente spierkrampen optreden.
Als het gaat om botgezondheid, wordt vaak gesproken over hoeveel calcium we zouden moeten consumeren. Maar de andere kant van de medaille – wat calcium uit het lichaam verwijdert of vernietigt – wordt veel minder besproken. En juist dat kan veel belangrijker zijn voor de gezondheid dan de inname zelf. We kunnen elke dag yoghurt, amandelen en groene groenten eten, maar als we ons lichaam tegelijkertijd schaden met andere gewoonten, zal het effect minimaal zijn.
Verzurende voeding en overmatige zoutconsumptie
Een van de belangrijkste "vijanden" van calcium is overmatige zoutconsumptie. Het lichaam probeert de stabiele pH van het bloed te behouden. Als we veel zout consumeren (vooral in de vorm van industrieel bewerkte voedingsmiddelen), moet het lichaam de resulterende zuurgraad neutraliseren. En daarbij maakt het vaak gebruik van de calciumreserves – het haalt het uit de botten om de zuur-base balans te herstellen.
Vergelijkbaar werkt ook verzurende voeding, rijk aan geraffineerde suikers, rood vlees, koffie, alcohol of zoete frisdranken. Volgens sommige voedingsstudies verhoogt een dieet met een overwicht aan verzurende voedingsmiddelen de uitscheiding van calcium via de urine, waarbij het lichaam opnieuw de onbalans compenseert door calcium uit de botten te gebruiken.
Interessant is dat dit niet alleen ouderen betreft. Bij jonge vrouwen is al aangetoond dat hoge inname van eiwitten uit dierlijke bronnen kan bijdragen aan botverlies, als hun dieet niet genoeg basische componenten bevat, zoals fruit en groenten.
Cafeïne en alcohol
Het dagelijks drinken van koffie is voor miljoenen mensen een vanzelfsprekendheid. Toch weten maar weinigen dat cafeïne de uitscheiding van calcium via de urine verhoogt. Het gaat er niet om dat koffie op zich schadelijk is – het probleem ligt meer in de hoeveelheid en de combinatie met andere factoren.
Als iemand 's ochtends koffie drinkt, 's middags cola en 's avonds een glas wijn, creëert hij onbewust een omgeving die leidt tot calciumverlies. Bovendien vermindert alcohol het vermogen van het lichaam om calcium op te nemen, en het remt ook de productie van vitamine D, die essentieel is voor de opname van calcium in de dunne darm. Langdurige overmatige alcoholconsumptie kan dus niet alleen leiden tot botverlies, maar ook tot een hoger risico op breuken.
Gebrek aan vitamine D en magnesium
Calcium in het lichaam werkt niet op zichzelf – het werkt samen met verschillende andere voedingsstoffen, vooral met vitamine D en magnesium. Zonder voldoende vitamine D wordt calcium uit voedsel maar zeer beperkt opgenomen, wat kan leiden tot een tekort, zelfs bij voldoende inname. Zonlicht is een natuurlijke bron van vitamine D, maar in onze breedtegraden is de productie ervan vooral in de wintermaanden zeer beperkt.
Magnesium reguleert vervolgens het niveau van parathormoon, dat de balans tussen calcium in het bloed en in de botten handhaaft. Als er een tekort aan magnesium is, kan het lichaam beginnen calcium uit de botten vrij te maken om beschikbaar te zijn voor andere processen. Bovendien, zonder magnesium kan calcium zich ophopen in zachte weefsels, waar het verkalking van bloedvaten of nierstenen veroorzaakt.
In de praktijk betekent dit dat zelfs als iemand calciumsupplementen neemt, maar een laag niveau van vitamine D of magnesium heeft, zijn lichaam daar weinig mee kan – en het kan zelfs schadelijk zijn.
Probeer onze natuurlijke producten
Stress, hormonen en chronische ziekten
Chronische stress heeft niet alleen gevolgen voor de psyche, maar ook voor de mineralenhuishouding van het lichaam. Langdurig verhoogde cortisolniveaus (stresshormoon) kunnen de opbouw van bot massa vertragen en tegelijkertijd de afbraak ervan bevorderen. Bovendien leidt stress vaak tot slechte gewoonten – zoals maaltijden overslaan, overeten, overmatige consumptie van koffie of alcohol – die, zoals we weten, calcium niet ten goede komen.
Bij vrouwen speelt ook de daling van oestrogeen tijdens de menopauze een grote rol, een natuurlijke beschermer van botmassa. Na de overgang is het dus belangrijk om niet alleen op de calciuminname te letten, maar ook op de algemene levensstijl en eventueel hormonale vervanging met een specialist te overwegen.
Ook spelen bepaalde chronische ziekten zoals nierziekten, schildklieraandoeningen of coeliakie een rol, die de opname of uitscheiding van calcium aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Bijvoorbeeld bij patiënten met chronische nieraandoeningen is de balans tussen calcium en fosfor vaak verstoord, wat demineralisatie van botten kan bevorderen.
Medicijnen die het calciumniveau kunnen verlagen
Weinig mensen beseffen dat ook algemeen voorgeschreven medicijnen een negatieve invloed op calcium kunnen hebben. Hieronder vallen bijvoorbeeld langdurig gebruik van corticosteroïden, sommige anti-epileptica, protonpompremmers (maagzuurremmers) of diuretica. Deze medicijnen kunnen ofwel de opname van calcium uit de darmen verminderen, of de uitscheiding ervan via de urine verhogen.
Een typisch voorbeeld kan een oudere vrouw met osteoporose zijn, die langdurig prednison gebruikt voor een reumatische aandoening. Ondanks dat ze calciumsupplementen neemt, blijft haar botmassa afnemen – juist door het bijeffect van het medicijn.
Probeer onze natuurlijke producten
Hoe calcium op natuurlijke wijze in het lichaam te beschermen?
Gelukkig zijn er veel manieren om calciumverlies te voorkomen – en veel ervan zijn verrassend eenvoudig. De basis is een gebalanceerd dieet dat basische voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, peulvruchten en volkoren granen combineert met kwalitatieve calciumbronnen – zuivelproducten, maanzaad, broccoli, amandelboter of sardines.
Het is buitengewoon belangrijk om voldoende aan zonlicht blootgesteld te worden, en in de wintermaanden eventueel vitamine D aan te vullen. In het dagelijks leven helpt ook het beperken van zout, koffie en alcohol, evenals regelmatige lichaamsbeweging, die de aanmaak van nieuwe botmassa stimuleert.
Vanuit het oogpunt van mentale hygiëne is het de moeite waard om de niveau van chronische stress te verlagen – bijvoorbeeld door middel van meditatie, ademhalingsoefeningen of regelmatige tijd in de natuur. Verrassend effectief is ook het eenvoudigweg vertragen van het levensritme en je richten op wat je echt blij maakt.
„Gezondheid is niet alles, maar zonder gezondheid is alles niets." – Arthur Schopenhauer
In het dagelijks leven merken we vaak niet op hoe onze kleine gewoonten de gezondheid op cellulair niveau beïnvloeden. Maar juist deze details – zoals of we een paar amandelen aan de salade toevoegen, of we buiten wandelen of in plaats van de derde koffie voor een kruidenthee kiezen – vormen de mozaïek die de kwaliteit van ons leven bepaalt. En calcium speelt daarbij een van de hoofdrollen.
